ИПС "Әділет"

Ескерту. Қаулының күші жойылды - ҚР Жоғарғы Сотының 2008 жылғы 22 желтоқсандағы N 27 Нормативтік қаулысымен.

Өнеркәсіп кәсіпорындарынан сапасы төмен, стандартқа сай келмейтін немесе комплектісіз өнім шығарғаны және біле тұра сапасы төмен товарларды сатқаны туралы істер жөніндегі сот практикасын жинақтап қорыту нәтижелерін талқылай келіп, Қазақ ССР Жоғарғы Сотының Пленумы мыналарды атап көрсетеді:

СССР Жоғарғы Соты Пленумының жоғарыда аталған қаулысында баяндалған түсініктемелерді басшылыққа ала отырып, соттар бұл категориядағы істерді негізінен дұрыс қарайды.

Сонымен бірге соттардың жұмысында кемшіліктер мен қателіктер де бар. Қылмыстық кодекстің 152-статьясында көзделген қылмыстардың субъектісі болып табылмайтын адамдарды сапасы төмен өнім шығарғаны үшін соттауға жол беріледі. Кейбір соттар қылмыстың аяқталған сәтін дұрыс анықтамайды да, өнім шығару деп сапасы төмен өнім әзірлеу фактісінің өзін, яғни завод ішінде ақау болған жағдайды ғана түсінеді. Сапасы төмен өнім шығарудан келтірілген материалдық залалды толық өтеуге шаралар қолданылмайды.

Сапасы төмен өкім шығару және сапасы төмен товарлар сату фактілерін жою мақсатындағы алдын алу - профилактикалық құралдар нашар пайдаланылады.

Қазақ КСР Жоғарғы Сотының Пленумы

Қаулы етеді:

1. Өнеркәсіп кәсіпорындарынан сапасы төмен, стандартқа сай келмейтін немесе комплектісіз өнім шығару, сондай-ақ сапасы төмен товарларды сату экономикаға елеулі нұқсан келтіріп, тұтынушылардың заңды праволары мен мүдделерін бұзатынына соттардың назары аударылсын, сондықтан бұл право бұзушылыққа қарсы күресті күшейту, праволық нормаларды, ССР Жоғарғы Соты Пленумының басшы түсініктемелерін қатаң сақтау шаруашылық қатынастар өнім сапасын арттыру шарттарының бірі болып табылатынына соттардың назары аударылсын.

2. Қылмыстық кодекстің 152-статьясындағы өнеркәсіп кәсіпорындары деп дербес шаруашылық единицаларын (кәсіпорын, бірлестік, комбинат және басқалары) ғана емес, сонымен бiрге олардың аяқталған өндiрiстiк циклі бар, өнiм шығару правосымен пайдаланатын құрылымдық бөлiмшелерiн де ұғыну керек екендiгi соттарға түсiндiрiлсiн. Өнеркәсiптiк сипаттағы өнiм өндiретiн және дербес өнiм шығару правосы бар құрылыс, сауда ұйымдарының, тұрмыстық қызмет көрсету кәсiпорындарының, колхоздың, совхоздардың бөлiмшелерiн (заводтар, цехтар, бөлiмдер), сондай-ақ халық тұтынатын товарлар жасап шығаратын не табиғи байлықтарды өндiретiн және өңдейтiн кәсiпорындарды да өнеркәсiп кәсiпорындары деп есептеу керек.

Үйлер мен ғимараттар салуды жүзеге асыратын құрылыс ұйымдары, ауыл шаруашылық өнiмдерiн өсiретiн, не машиналарды, механизмдерді, тұрмыстық техниканы жөндейтiн кәсiпорындар өнеркәсiп кәсiпорындарына жатпайды, өйткенi сапасы төмен құрылыс және сапасы төмен жөндеу жұмыстары үшін арнаулы праволық нормалар бойынша жауаптылық белгiленген (Қылмыстық кодекстің 153, 154-статьялары).

3. Заңның мәнi бойынша тұтынушыға (алушыға) берiлген немесе жiберiлген өнiм ғана емес, сондай-ақ кәсiпорынның техникалық бақылау бөлiмi қабылдаған және оның сапасын куәландыратын документ рәсімделіп, дайындаушының қоймасында жатқан өнiм де шығарылған өнiм деп есептеледi. Мұндай документтердiң қатарына техникалық паспорт, сертификат, сапа туралы куәлiк, техникалық бақылау бөлiмiнiң штампы және т.б. жатады.

4. Қылмыстық кодекстiң 152-статьясында көзделген қылмыс субъектiсінің тiзбесi тұжырымды болып табылады және кеңейтiп талқылауға жатпайды. СССР Министрлер Советiнiң 1986-жылғы 12-майдағы N 542 қаулысымен бекiтiлген бiрлестiктер мен кәсiпорындардағы өнiмдi Мемлекеттiк қабылдау туралы ережеге сәйкес мемлекеттiк қабылдауды жүзеге асыратын лауазымды адамдар қабылданған өнiмнiң сапасы үшiн заңда белгiленген тәртiппен жауапты болады. Мұндай адамдардың сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн немесе комплектісіз өнiмдi қабылдауымен сипатталатын iс-әрекетi, егер бұл мемлекеттiк немесе қоғамдық мүдделерге не азаматтардың праволары мен заң қорғайтын мүдделерiне елеулi зиян келтiрген ретте, қызмет бабын пайдаланып қиянат жасау немесе салақтық ретiнде Қылмыстық Кодекстiң 143 немесе 145-статьялары бойынша квалификациялануы мүмкiн.

5. Директорға, бас инженерге, техникалық бақылау бөлiмiнiң бастығына немесе олардың қызметiн атқаратын адамдарға сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн немесе комплектiсiз өнiмдi қасақана шығаруға жәрдемдескен адамдардың iс-әрекетi Қылмыстық кодекстiң 17 және 152-статьялары бойынша қылмысқа қатысу ретiнде квалификациялануға тиiс.

Сапасы төмен, комплектiсiз немесе стандартқа сай келмейтiн өнiм шығаруға емес, тек қана сондай өнiм әзiрлеуге (завод iшiндегi ақау) кiнәлi лауазымды адамдардың іс-әрекеті, оған негiз болған жағдайда, қызмет бабын пайдаланып қиянат жасауды немесе салақтықты құрайды.

Сапасы төмен өнiмдi тiкелей дайындаушы лауазымды адам емес қызметкердiң жауаптылығы еңбек заңдарының нормалары бойынша белгiленедi.

6. Өнеркәсiптiк өнiм деп тану үшiн бұл өнiм сериялы түрде, жаппай немесе шағын топпен шығарылуы мiндеттi емес. Сонымен бiрге көрме үшiн үлгi, экспонат ретiнде әзiрленген заттар, өндiрiс үшiн игерiлетiн өнiмдер мен бұйымдардың тәжiрибелiк топтары, өнеркәсiптiк өнiм болып табылады.

7. СССР Жоғарғы Соты Пленумының аталған қаулысының 4-тармағында баяндалған түсiнiктемелерге сәйкес, сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн немесе комплектісіз өнiм, басқа кәсiпорындар жеткiзiп берген сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн шикізатты, материалдарды немесе комплектiлейтін бұйымдарды пайдалана отырып әзiрленген реттерде де, Қылмыстық кодекстің 152-статьясы бойынша жауаптылық пайда болады. Мұндай реттерде сот сапасыз шикізат пен материалдарды жеткiзу фактiлерiне жеке ұйғару шығару арқылы көңiл аударуы керек.

8. Мемлекеттiк есепке қосып жазу, мемлекеттiк немесе қоғамдық мүлiктi талан-таражға салу және басқа да Қылмыстарға қоса сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн, немесе комплектiсiз өнiм шығару, бiрнеше қылмыс жасағандық ретiнде квалификациялануға тиiс.

9. Сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн немесе комплектiсiз өнiм шығарған кiнәлi адамның iс-әрекетi, олар қылмысты қасақана немесе абайсызда жасалғанына қарамастан қылмыстық кодекстiң 152-статьясы бойынша квалификациялануға тиiс және Қылмыстық кодекстiң 143 және 145-статьялары бойынша қосымша квалификациялауды талап етпейдi.

10. Сауда кәсіпорындарының бөлшек сауданы жүзеге асыратын қызметкерлерi, олардың ведомстволық бағыныштылығына қарамастан, Қылмыстық кодекстің 167-статьясында көзделген қылмыстың субъектiсi болып табылады.

11. Сапасы төмен товарларды сатқаны үшiн жауапкершілік, заң айыпты адамның товарлардың тиiстi сапасы жөнiнде алдын ала хабардар болуымен байланыстыратын болғандықтан, бұл қылмыс тек қана қасақана жасалуы мүмкiн.

Өзiнiң қызмет мiндеттерiн селқос немесе ықылассыз орындауы салдарынан сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн немесе комплектiсiз товарлар сатуға жол берген, сол арқылы мемлекеттiк немесе қоғамдық мүдделерге, не азаматтардың заң қорғайтын мүдделерiне елеулi зиян келтiрген лауазымды адамдардың iс-әрекетi қылмыстық кодекстің 145-статьясы бойынша квалификациялануға тиiс.

12. Сауда кәсiпорнынан біле тұра сапасы төмен товарларды сатқан ретте "iрi мөлшердiң" бар екендiгi туралы мәселенi шешкен кезде, соттар CCCP Жоғарғы Соты Пленумының жоғарыда аталған қаулысының 13-тармағында баяндалған түсiнiктемеге сәйкес сатылған товарлардың жалпы санын, олардың бағасын және сатып алушыға келтiрiлген залалдың мөлшерiн негiзге алуы қажет.

13. Бiле тұра сапасы төмен товарларды ұдайы сату деп - мұндай товарды кем дегенде үш рет сатуды түсiну керек.

14. Iстердi қараған кезде, соттар сапасы төмен, стандартқа сай келмейтiн немесе комплектiсiз өнiм шығарудан келтiрiлген материалдық залалды толық көлемде анықтауы қажет. Мұндай өнiм шығаруға байланысты залал келтiргенi туралы дәлелдемелерге жеткізіп берушi кәсiпорынның ақаулы өнiм бергенi үшiн штрафты, тасымалдау жөнiндегi шығындарды, тиеу-түсіру жұмыстарының құнын, жарамсыз өнiмдi қайта өңдеуге, экспертиза жасауға байланысты шығындарды төлегенi туралы документтер, сапасы төмен өнiм жеткiзiлген жерде шақырылған адамдарға командировкаға жұмсалған қаржылары және т.б. жатады. Азаматтық ақы талабы Қылмыстық iстер жүргiзу кодексінің 295-статьясына сәйкес айыптау үкiмiн шығарған кезде мәнiне қарай шешiлуге: толық немесе iшiнара қанағаттандырылуға немесе қанағаттандырылмауға тиiс. 15. Соттар әрбiр iс бойынша сапасы төмен өнiм шығаруға және сатуға ықпал еткен себептер мен жағдайларды анықтауы, оларға жеке ұйғару шығару арқылы көңiл бөлуi, олардың дер кезiнде орындалуына және солар бойынша қолданылатын шаралардың пәрмендiлiгiне қатаң бақылау орнатуы, сот процестерінің нәтижелерiн баспасөзде жариялап, радио мен телевизия арқылы хабарлауы қажет.

О выполнении судами республики постановления Пленума Верховного Суда СССР от 5 апреля 1985 года N 1 "О практике применения судами законодательства об ответственности за выпуск из промышленных предприятий недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции и за выпуск в продажу таких товаров в торговых предприятиях"

Постановление Пленума Верховного Суда Казахской ССР от 25 марта 1988 г. N 1. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда Республики Казахстан от 22 декабря 2008 года № 27.

     Сноска. Утратило силу нормативным постановлением Верховного Суда РК от 22.12.2008 № 27 (порядок введения в действие см. п. 2 ).
     Обсудив результаты обобщения судебной практики по делам о выпуске из промышленных предприятий недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции и продаже заведомо недоброкачественных товаров, Пленум Верховного Суда Казахской ССР отмечает, что суды в основном правильно рассматривают дела данной категории, руководствуясь разъяснениями, содержащимися в вышеназванном постановлении Пленума Верховного Суда СССР.
     Вместе с тем в работе судов имеются недостатки и ошибки. Допускается осуждение за выпуск недоброкачественной продукции лиц, не являющихся субъектами преступления, предусмотренного ст. 152 УК. Некоторые суды неправильно определяют момент окончания преступления и понимают под выпуском продукции сам факт изготовления недоброкачественной продукции, т.е. когда имел место лишь внутризаводской брак. Не принимаются меры к полному возмещению материального ущерба, причиненного выпуском недоброкачественной продукции.
      Слабо используются предупредительно-профилактические средства в целях искоренения фактов выпуска недоброкачественной продукции и продажи недоброкачественных товаров.
      Пленум Верховного Суда Казахской ССР
      ПОСТАНОВЛЯЕТ:
      1. Обратить внимание судов на то, что выпуск из промышленных предприятий недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции, а также продажа недоброкачественных товаров наносит серьезный ущерб экономике, нарушает законные права и интересы потребителей, поэтому усиление борьбы с этими правонарушениями, строгое соблюдение правовых норм, руководящих разъяснений Пленума Верховного Суда СССР является одним из условий обеспечения законности в сфере хозяйственных отношений,повышения качества производимой продукции.
      2. Разъяснить судам, что под промышленными предприятиями в смысле ст. 152 УК понимаются не только самостоятельные хозяйственные единицы (предприятие, объединение, комбинат и др.), но и их структурные подразделения с законным производственным циклом, пользующиеся правом выпуска продукции. Промышленными предприятиями следует также считать подразделения (заводы, цеха, отделы) строительных,торговых организаций, предприятий бытового обслуживания, колхозов, совхозов, производящие продукцию промышленного характера и обладающие правом самостоятельного выпуска продукции, а также предприятия, вырабатывающие товары народного потребления либо добывающие и перерабатывающие природные богатства.
      Не относятся к промышленным предприятиям строительные организации, осуществляющие строительство зданий и сооружений, предприятия, выращивающие сельскохозяйственную продукции либо ремонтирующие машины, механизмы, бытовую технику, поскольку ответственность за недоброкачественное строительство и недоброкачественный ремонт установлена специальными правовыми нормами (ст. ст. 153, 154 УК).
      3. По смыслу закона выпущенной считается продукция не только переданная или отправленная потребителю (получателю), но также находящаяся на складе изготовителя, если она принята отделом технического контроля предприятия и оформлена документом, удостоверяющим ее качество. К числу таких документов относятся технический паспорт, сертификат, удостоверение о качестве, штамп ОТК и т.п.
      4. Перечень субъектов преступления, предусмотренного ст. 152 УК, является исчерпывающим и расширительному толкованию не подлежит.
      В соответствии с Положением о государственной приемке продукции в объединениях и предприятиях, утвержденным постановлением Совета Министров СССР от 12 мая 1986 г. N 542, должностные лица, осуществляющие госприемку, несут установленную законом ответственность за качество принятой продукции. Действия таких лиц, выразившиеся в приемке недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции, в случаях причинения существенного вреда государственным или общественным интересам либо правам и охраняемым законом интересам граждан могут быть квалифицированы по ст. ст. 143 или 145 УК как злоупотребление служебным положением или халатность.
      5. Действия лиц, содействовавших директору, главному инженеру, начальнику ОТК или лицам, выполняющим их функции, в умышленном выпуске недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции, подлежат квалификации как соучастие в преступлении по ст. ст. 17 и 152 УК.
      Действия должностных лиц, виновных не в выпуске, а лишь в изготовлении недоброкачественной, некомплектной или нестандартной продукции, (внутризаводской брак), образуют, при наличии к тому оснований, состав злоупотребления служебным положением или халатности.
      Ответственность непосредственных изготовителей недоброкачественной продукции, не являющихся должностными лицами, определяется нормами трудового законодательства.
      6. Для признания продукции промышленной не имеет значения, выпускается она в серийном, массовом порядке или небольшими партиями. Вместе с тем не являются промышленной продукцией предметы, изготовленные в качестве образцов, экспонатов для выставок, опытные партии продукции и изделий, которые осваиваются для производства.
      7. В соответствии с разъяснением, содержащимся в п. 4 названного постановления Пленума Верховного Суда СССР, ответственность по ст.152 УК наступает и в тех случаях, когда недоброкачественная, нестандартная или некомплектная продукция была изготовлена с использованием недоброкачественного, нестандартного сырья, материалов или комплектующих изделий, поставленных другими предприятиями. В этих случаях судам следует реагировать вынесением частных определений на факты поставки недоброкачественного сырья и материалов.
      8. Выпуск недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции, сопряженный с приписками в государственной отчетности, хищениями государственного или общественного имущества и другими преступлениями, надлежит квалифицировать по совокупности преступлений.
      9. Действия лиц, виновных в выпуске недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции, независимо от того, совершены ли они умышленно или по неосторожности, подлежат квалификации по ст.152 УК и дополнительной квалификации по ст. ст. 143 и 145 УК не требуют.
      10. Субъектом преступления, предусмотренного ст. 167 УК, являются работники торговых предприятий, осуществляющие розничную торговлю, независимо от их ведомственной принадлежности.
      11. Поскольку ответственность за продажу недоброкачественных товаров закон связывает с заведомой осведомленностью виновного о ненадлежащем качестве товаров, это преступление может быть совершено только умышленно.
      Действия должностного лица, допустившего продажу недоброкачественных, нестандартных или некомплектных товаров вследствие небрежного или недобросовестного выполнения своих служебных обязанностей и причинившего этим существенный вред государственным или общественным интересам либо охраняемым законом правам и интересам граждан, подлежат квалификации по ст. 145 УК.
      12. При решении вопроса о наличии признака "крупный размер" в случае продажи из торгового предприятия заведомо недоброкачественных товаров судам в соответствии с разъяснением, содержащимся в п. 13 вышеназванного постановления Пленума Верховного Суда СССР, необходимо исходить из общего количества проданных товаров, их стоимости и размера причиненного покупателю ущерба.
      13. Под систематичностью продажи заведомо недоброкачественных товаров следует понимать продажу таких товаров, совершенную не менее трех раз.
      14. При рассмотрении дел судам необходимо устанавливать в полном объеме материальный ущерб, причиненный выпуском недоброкачественной, нестандартной или некомплектной продукции. К доказательствам о причинении ущерба, связанного с выпуском такой продукции, относятся документы об уплате предприятием-поставщиком штрафов за поставку бракованной продукции, расходов по перевозке, стоимости погрузочно-разгрузочных работ, расходов, связанных с переработкой негодной продукции, проведением экспертизы, оплата командировочных средств лицам, вызванным в место поставки недоброкачественной продукции и т.п.
      Гражданский иск в соответствии со ст. 295 УПК при вынесении обвинительного приговора должен быть разрешен по существу: удовлетворен полностью или частично или отказано в нем.
      15. Судам необходимо по каждому делу выяснять причины и условия,способствовавшие выпуску и продаже недоброкачественной продукции, реагировать на них вынесением частных определений, устанавливать строгий контроль за их своевременным исполнением и действенностью принимаемых по ним мер, освещать результаты судебных процессов в печати, по радио и телевидению.